Społeczne funkcje bibliotek cyfrowych

Biblioteki to bardzo ważne instytucje społeczne i wszystkie, bez względu na rodzaj pełnią lub powinny pełnić społeczne funkcje w społeczeństwie. Nie będziemy się rozwodzić nad tym czy większą rolę społeczną odgrywa biblioteka naukowa czy publiczna, cyfrowa, czy tradycyjna. Zdarza się tak, że w danym środowisku funkcjonuje tylko i wyłącznie jedna biblioteka, powiedzmy szkolna, ale wcale nie spełnia swojego zadania społecznego, chociażby dlatego, że nie można wypożyczyć w niej wszystkich lektur, tym niemniej nawet taka biblioteka i uczestniczy w procesie komunikacji pomiędzy autorem i użytkownikiem.

Wiele grup lub indywidualnych osób czuje się wykluczonych społecznie a spowodowane może to być bardzo różnymi przyczynami. Przykładem mogą być przyczyny zdrowotne, ekonomiczne, braki w wykształceniu, odmienne preferencje życiowe. Osoby lub grupy wyłączone społecznie to m.in. niepełnosprawni, pokrzywdzeni przez los od początku swego życia lub ci, którzy zapadli na chorobę później, czy też ulegli jakiemuś wypadkowi. Zaliczyć tu można: niewidomych, niesłyszących, osoby z kalectwem ruchu, osoby cały czas leżące, upośledzone umysłowo, niepełnosprawne z powodu wieku. Wyłączenie społeczne może nastąpić także z powodu niskich dochodów, problemów szkolnych, problemów rodzinnych, życia w zdeprawowanej społeczności miejskiej lub wiejskiej. Trzeba zwrócić uwagę na to, że przyczyną wykluczenia społecznego części wymienionych grup czy osób są jedynie ich opory psychiczne, które utrudniają im kontakty z ludźmi.

Nie ma większego sensu wymienianie wszelkich możliwych sytuacji wykluczających społecznie, trzeba raczej zwrócić uwagi na środowisko, w którym działa określona biblioteka, spojrzeć na tę instytucję z trochę innej perspektywy. To czy biblioteka przetrwa i będzie pełniła nadal swoją funkcję pośrednika między autorem a jego dziełem w dużej mierze zależy od dostępu do jej zbiorów. Im bardziej utrudniony dostęp do zbiorów tym mniej kompetentna staje się placówka i mniej potrzebna społeczeństwu. Dużą rolę do popisu mają tu biblioteki cyfrowe, których zbiory są dostępne dla zainteresowanych o każdej porze dnia i nocy, w dodatku bez wychodzenia z domu. Należy zwrócić uwagę na technologie i podkreślić znaczenie dostępu do informacji i stwarzać ten dostęp teraz, bo on jest między innymi ważny także dla przyszłości wszystkich, w tym i dla osób wykluczonych społecznie.

Niestety sama instytucja biblioteki także może być wykluczona nie tylko społecznie, ale także technologicznie. Konsekwencje tego wykluczenia ponosi społeczeństwo. Przyczyną wykluczenia technologicznego mogą być przede wszystkim warunki ekonomiczne, czasem także złe zarządzanie, brak funduszy na zakup potrzebnych i aktualnych źródeł. Problem dostępu do zbiorów czy też do informacji w bibliotece nie jest problemem nowym. Warto zastanowić się jak biblioteka ma być użyteczna, jak zwiększyć dostęp do swoich zbiorów bez narażania ich na straty i jak przyczynić się do włączenia społecznego tam, gdzie nastąpiło wykluczenie.

W rozwiązywaniu różnych postaci wykluczenia społecznego są bardzo pomocne technologie informacyjne, dużą rolę odgrywa tu digitalizacja zbiorów. Obecnie trwa proces tworzenia bibliotek cyfrowych, oraz przestawienie rynku wydawniczego na elektroniczne publikacje. Biblioteka rozumiana jako fizyczne miejsce jest uzupełniana albo nawet zastępowana przez bezpośredni dostęp do informacji z domowego komputera. Powstają publikacje tradycyjne, a do nich dodaje się ich wersje cyfrowe. Biblioteka cyfrowa staje się elementem systemu nauki, której zadaniem jest uczestnictwo w badaniach naukowych poprzez zapewnienie właściwego wykorzystania kumulowanej wiedzy wysokim poziomie.

Najważniejsze funkcje biblioteki cyfrowej nie ulegają większej zmianie w stosunku do tradycyjnej, również zadania bibliotekarzy cyfrowych nie zmieniają się zasadniczo. Wolny dostęp do informacji to zasada leżąca u podstaw nowoczesnej biblioteki cyfrowej, oraz każdej innej.

Biblioteka XXI wieku

View more presentations from Sabina Cisek.