czwartek, 29 października 2009

Biblioteki cyfrowe - ogólna charakterystyka


 
Biblioteka cyfrowa a tradycyjna


    Nazwa nawiązuje do klasycznych bibliotek, które wypożyczają zbiory we własnym lokalu, podczas gdy dostęp do biblioteki cyfrowej zazwyczaj może mieć każdy, wszędzie i zawsze, tj. bez wcześniejszego zapisywania się, z każdego miejsca na świecie (gdzie jest dostęp do Internetu) i o dowolnej porze (z wyjątkiem krótkich przerw na konserwację).
    Biblioteka cyfrowa może być usługą klasycznej biblioteki (narodowej, uniwersyteckiej, miejskiej), archiwum, muzeum, osobnej fundacji, rzadko jest inicjatywą prywatną.



Ograniczenia wynikające z prawa autorskiego

   Bardzo często dostęp do biblioteki cyfrowej jest bezpłatny, ale są i takie, do których trzeba się logować. Wynika to z restrykcji prawa autorskiego.
   Biblioteki cyfrowe na świecie gromadzą zwykle utwory stare, na które wygasły już prawa autorskie. Tylko repozytoria open access udostępniają zbiory współczesne, prawa autorskie do nich są przekazywane do archiwum przez autora przy upublicznianiu utworu (zobacz też: wolna dokumentacja, wolna kultura).



Profesjonalna biblioteka cyfrowa

   Należy odróżniać bibliotekę cyfrową opartą o specjalną platformę cyfrową (specjalistyczne oprogramowanie) do gromadzenia, przechowywania, zabezpieczenia i udostępniania zasobów od zwykłych stron internetowych, na których zamieszczone są dowolnie skopiowane teksty.
   W zależności od tego, czy mamy do czynienia z masową digitalizacją, czy z powolnym procesem udostępniania dzieł, czy gromadzi się dzieła od początku dostępne w formie jako elektronicznej ("born digital") archiwa cyfrowe spełniają różne funkcje i służą różnym społecznościom. Generalnie jednak ich najważniejszą funkcją jest funkcja kulturowa - chodzi o zabezpieczenie dziedzictwa kultury, służbę nauce i edukacji.

   Profesjonalna biblioteka cyfrowa opiera się o międzynarodowe standardy (dla opisu bibliograficznego np. Dublin Core, przesyłanie danych protokół OAI-PMH) i dobre praktyki opracowane przez bibliotekarzy, archiwistów, muzealników i informatyków. Dzięki przestrzeganiu tych standardów biblioteki cyfrowe, archiwa i repozytoria działające w sieci mogą być przeszukiwane z jednego miejsca (np. Oaister http://oaister.umdl.umich.edu/o/oaister/, BASE - http://www.base-search.net/), mogą wymieniać się danymi a w przyszłości zabezpieczyć zasoby na długi czas.

W Polsce biblioteki cyfrowe rozwijają się od 2001. Najpierw były to tylko idee, a od 2003 także realizacje. Dziś w Polsce działa kilkanaście bibliotek cyfrowych, które tworzą polską sieć opartą o naukową sieć PIONIER. Możne je prawie wszystkie przeglądać na stronach Federacji Bibliotek Cyfrowych.


Źródło:  http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblioteka_cyfrowa